De Plaatsen haalt en brengt expertise in Europees Bioregional Weaving Labs Collective

Read the English version here In en rond Plaats De Kleine Aarde mogen de komende jaren nieuwe prototypes ontstaan van toekomstbestendige landbouw- en voedselsystemen voor Nederland. Nieuwe systemen ontwikkel je nooit op een achternamiddag en altijd met een mix aan mensen en organisaties die voelen dat het anders kan en de wil hebben dat ‘anders’ te laten ontstaan. Leren van elkaar is belangrijk, net als, letterlijk, over grenzen heen gaan. Dus is het maar goed dat De Plaatsen Europees verstrengeld is met andere veranderaars in het zogenoemde Bioregional Weaving Labs Collective.

We leven in een welvarend continent waar veel goed gaat. Maar in de afgelopen decennia zijn er legio zeer complexe problemen ontstaan die schreeuwen om aandacht en systemische verandering: woningnood, het veranderende klimaat, slechte waterkwaliteit, polarisatie, toenemende sociale spanningen of het verlies aan biodiversiteit; het zijn maar een paar voorbeelden.

Stichting De Plaatsen Nederland wil met haar ecosysteem van veranderaars werken aan een volhoudbaar en vitaal voedselsysteem voor Nederland. Dat doen we met iedereen die daarbij direct of indirect betrokken is: van thuiskok tot boer en van financier tot onderzoeker of onderwijzer. Iedereen met de wil het anders te doen, doet mee. Samen werken we zo toe naar een voedselsysteem dat alles en iedereen het broodnodige perspectief biedt.

Systemische veranderaars
In deze aanpak staan we niet alleen. Want binnen Europa werken allerlei veranderaars aan het vinden van alternatieven voor vastgelopen of afstervende systemen. Onder hen zijn ook Ashoka fellows, onder wie oprichter van De Plaatsen Nederland, Geert van de Veer. Ashoka is een wereldwijde netwerkorganisatie van leiders in systemische verandering die elkaar helpen en samen werken aan nieuwe sociale innovaties die de wereld beter, mooier en gezonder maakt.

Noa Lodeizen is directeur van Ashoka Nederland. Samen met heel veel anderen onder wie haar collega Karin Müller, Geert van der Veer en mensen van Commonland heeft zij zo’n 2,5 jaar geleden het Bioregional Weaving Labs Collective opgericht.

Dat is een groeiend collectief van systeemveranderende organisaties dat zich inzet voor grootschalig landschapsherstel en meer biodiversiteit. ‘Veel van onze fellows zijn namelijk ontzettend gedreven om veranderingen te bewerkstelligen. Velen van hen leiden baanbrekende regeneratieve initiatieven waar zij zich volledig voor inzetten. Maar dat heeft als risico dat ze het geheel niet meer overzien. Dat kan zelfs leiden tot elkaar in de weg zitten of concurrentie op gebied van fondswerving’, blikt ze terug.

Europese bioregions
Inmiddels is het collectief van Bioregional Weaving Labs gestart in acht verschillende bioregio’s in Europa; van Zweden tot Spanje en van Ierland tot Roemenië. Het zijn stuk voor stuk gebieden met complexe uitdagingen rond thema’s als intensieve landbouw, afnemende bodemkwaliteit en erosie, verlies aan biodiversiteit, watervervuiling, disbalans in landgebruik en verbroken verbindingen tussen stad en platteland.

Een bioregio is een gebied dat niet zozeer politiek bepaalde grenzen kent, maar meer door het natuurlijke ecosysteem en een samenhangende cultuurhistorische identiteit. ‘Denk aan een stroomgebied, een regio begrensd door een bergkam of een gebied met eenzelfde grondsoort. Al is de definitie niet in beton gegoten.’

Wevende changemakers
Binnen elke bioregio start een team van veranderaars (weavers genoemd) met het interviewen en bijeenbrengen van relevante spelers rond een systeemvraagstuk. Per bioregio wordt zo bij (potentiële) changemakers het vuurtje aangewakkerd. Dat kunnen boeren, ecologen en antropologen zijn die optrekken met overheden, financiële instellingen, natuurbeheerders en landschapsarchitecten. Het is belangrijk dat ook vertegenwoordigers aanhaken van belangen die niet altijd met elkaar overeenkomen, leert de ervaring.

Dan kan het weven echt beginnen. Daar is geen blauwdruk of standaard voor en het hele traject kan veel tijd vergen. ‘Maar er zijn wel principes en op basis van onderzoek en ervaring weten we dat er bepaalde skills nodig zijn om succesvol te zijn. Het is vooral een kwestie van afwisselend in- en uitzoomen en vragen wat stakeholders en het landschap nodig hebben.’

Voorbij het eigen belang
Daarbij is het ook belangrijk om barrières voor verandering op systemisch niveau met elkaar te verkennen, verduidelijkt Noa. ‘Daarbij over sectoren, thema’s en bovenal je eigen belangen heen kijkend en handelend. Deelnemers leren met elkaar, laten ego’s los en verbinden rondom een gezamenlijk doel. En ervaren ook hoe belangrijk het is om juist iets af te leren.’

De groepen mensen die in Nederland en daarbuiten onderdeel zijn van een Bioregional Weaving Lab, krijgen in van alles hulp van de diverse projectpartners. Het collectief wordt geleid door Ashoka en Commonland, met daaromheen organisaties als OpEPA en The Weaving Lab. Commonland bijvoorbeeld heeft haar basis in Amsterdam en bouwt wereldwijd enorm veel expertise op, op het gebied van holistisch, grootschalig landschapsherstel gedragen door lokale gemeenschappen.

Het idee achter de Bioregional Weaving Labs is dat er met nieuw leiderschap in een specifiek gebied inspirerend perspectief ontstaat voor gezamenlijke actie om ecologische en maatschappelijke uitdagingen aan te gaan. De beweging hanteert daarbij onder mee de principes van Theory U. Dat is een methode waarmee verschillende stakeholders met elkaar een deep dive maken om systemen te doorgronden en nieuwe te laten ontstaan.

Schaalbare aanpak
‘In elk Bioregional Weaving Lab wordt samengewerkt aan een landschapsplan en portfolio van geïntegreerde oplossingen waarin al het geleerde samenkomt’, vervolgt Noa. ‘Door binnen en tussen de verschillende Labs via verdiepende sessies kennis en ervaringen uit te wisselen, maken we deze aanpak schaalbaar.’

Zo verkent Geert van der Veer, ook oprichter van Herenboeren, op verzoek van de Ierse partners van het collectief of dit model van coöperatieve gemengde boerderijen in Ierland ook systemen kan doen kantelen. En omgekeerd vroeg Geert de Ieren om hun kennis naar hier te brengen.

Innovatieve financiering
Herenboeren legt een ander financieel model onder de manier waarop je voedsel kunt produceren. Die verkenning van innovatieve financieringsvormen zie je in alle Bioregional Weaving Labs, weet Noa. ‘In ons netwerk is dan ook nadrukkelijk plaats voor financiële professionals, investeerders, banken en verzekeraars. Samen met de andere veranderaars ontwikkelen zij nieuwe financieringsvormen die het gebied en invloedrijke systemen duurzaam helpen veranderen.’

Nederland wordt overigens beschouwd als één bioregio, een delta waarin vele rivieren samenkomen, met diverse Labs. Daarbij gaat speciale aandacht uit naar nieuw perspectief voor de Zuidelijke zandgronden, Eemvallei, stroomgebied Zuid-Veluwe, Wester Scheg bij Amsterdam, het Veenweidegebied, Amstelland en Texel.

Voor de eerste regio staat De Plaatsen als partner aan de lat. De Plaatsen gaat burgers en boeren in beweging brengen zodat op goede gronden een vitaal voedselsysteem kan ontstaan. Ook het herstel van biodiversiteit, water en de relatie met natuur wordt in dit Lab verweven.

Weaving the way to go
Het Bioregional Weaving Labs Collective komt meer en meer op stoom. Noa en het team van Ashoka heeft hoorbaar zin om bij te dragen aan het Lab rondom de Plaatsen, en de andere Labs in Europa. ‘Wat het precies gaat opleveren, kun je onmogelijk voorspellen. Soms gaan ontwikkelingen verrassend snel, dan weer heel traag. Maar zeker is dat systeembarrières collectief worden aangepakt. En we ervaren dat weven, het verbinden van plaatsen, mensen en projecten rondom een gezamenlijk doel, een essentiële leiderschapsstijl is die nu nodig is en waarin je je continu moet blijven ontwikkelen. En dit kán gewoon de manier worden waarop we het blijven doen, met zijn allen, samen. Weaving is the way to go!

Douwe Korting