De Plaatsen is vierde knop die transitie vaart geeft

Interview met Geert van der Veer

Het voedselsysteem zoals zich dat sinds het midden van de vorige eeuw heeft ontwikkeld, heeft Nederland veel goeds gebracht. Maar sinds een aantal decennia zie je ook problemen opdoemen waarvan het klimaatvraagstuk, de afnemende biodiversiteit en het verlies aan landschapswaarden er maar enkelen zijn. Volgens ondernemer Geert van der Veer vraagt dit complexe vraagstuk om inspanningen rond vier verschillende knelpunten: andere bedrijfsmodellen, toegang tot grond, stimulerende wet- en regelgeving en (gebrek aan) kennis. Met Herenboeren, Aardpeer en BoerenRaad draait Geert sinds 2012 met succes al aan drie van de vier grote knoppen. Ook de laatste, De Plaatsen, komt nu in beweging.

Van der Veer (1976) heeft van dichtbij al veel boerenpijn gezien en ervaren dat op alle vier de knelpunten grote veranderingen nodig zijn. Rond 2012 stort hij zich op een radicaal bedrijfsmodel dat boeren kan helpen bij het vinden van nieuw perspectief. Hij bedenkt een boerderij die zich in 2016 in Boxtel voor het eerst aan de wereld toont: de Herenboerderij, in eigendom van 200 huishoudens. Inmiddels telt Nederland 14 van dit soort kleinschalige gemengde boerderijen die boeren in loondienst hebben. Enkele tientallen initiatieven draaien zich warm.

De Herenboerderij biedt niet elke boer soelaas, daarvoor is het voedselsysteem te veelomvattend. Van der Veer: “De tien jaar waarin ik me heb ingezet voor de landbouwtransitie hebben me laten zien hoe moeilijk iets nieuws beginnen is binnen de kaders van het bestaande systeem. Voor een echte transitie is meer nodig.”

De tweede belemmering voor de broodnodige extensivering die Van der Veer aanpakte, was de gebrekkige toegang tot betaalbare grond; een voorwaarde om extensiever te werken. “Met Aardpeer hebben we via het ophalen van obligaties voor € 11 miljoen grond kunnen kopen. Deze hebben we onder faire condities beschikbaar kunnen stellen aan grondgebonden boeren en innovatieve voedselinitiatieven.” Wat hij daar geleerd heeft, is dat het overheidsbeleid zich vooral richt op het helpen van bestaande boeren. “Aan hoopgevende pioniers en nieuwe toetreders gaat men voorbij.”

BoerenRaad pakt hobbels aan
Het derde knelpunt betreft het gebrek aan stimulerende wet- en regelgeving. Om dit aan te pakken heeft Geert in de loop van de jaren een grote groep boeren om zich heen verzameld. Stuk voor stuk lopen ze in hun verduurzamingsopgave ‘tegen hobbels aan’, zoals hij het zelf zegt.

“In 2019 richtte ik met anderen de BoerenRaad op. We analyseerden het systeem zeer grondig en concludeerden dat er vijf bovenliggende knelpunten zijn waartegen eigenlijk elke Nederlandse boer aanloopt: zijn of haar zwakke positie in de keten, beperkte financiële ruimte voor transities, een weinig stimulerend wettelijk kader, gebrek aan kennis en dus die hoge prijs van grond.” Op deze en andere terreinen boekt de BoerenRaad inmiddels voortgang.

De Plaatsen stelt de bodem centraal
Een collectief van boeren en andere deskundigen deed tussen 2018 en 2020 onder leiding van Van der Veer onderzoek naar de (latente) kennisbehoefte van natuurgedreven boeren. Dat onderzoek bewees de behoefte aan meer praktische kennis van onze bodem. Het bleek de opmaat naar De Plaatsen. “De vierde en ik denk laatste schakel die nodig is voor een regeneratief voedselsysteem”, stelt Van der Veer.

De eerste van vier Plaatsen die op de rol staat is De Kleine Aarde in Boxtel, op een paar kilometer van de eerste Herenboerderij. Een groep kartrekkers heeft voor boeren al projecten, programma’s, trainingen en coachingstrajecten in voorbereiding. “En vragen die nog niet beantwoord kunnen worden, vertalen we samen met de boeren naar onderzoeken die we kunnen uitvoeren op de proefboerderij even verderop.”

Iedereen die eet betrekken
Maar ook de laatste schakel in de voedselketen, de consument, wordt verleid stappen te zetten. Bijvoorbeeld door hen aantrekkelijke programma’s en arrangementen rond eten aan te bieden. “We denken bijvoorbeeld aan thema-diners, kookworkshops en toneel- en cabaretvoorstellingen. In alles staat ons voedselsysteem en onze omgang van de aarde centraal.”

Volgens Van der Veer biedt deze Plaats en veilige ruimte voor twijfel, falen maar bovenal leren. En juist door ook andere burgers hierbij te betrekken laten we zien dat we de noodzakelijke transitie van een regeneratief voedselsysteem niet alleen op het bord van de boer mogen leggen. Het hoort letterlijk op ieders bord thuis.”

Wat De Plaatsen vraagt en biedt
Om alle huidige en toekomstige plannen werkelijkheid te laten worden, is een financiering nodig van €1,8 miljoen nodig. Tot en met 1 juli 2022 loopt daarvoor een crowdfundingcampagne. Behalve dat deze het financiële fundament vormt onder Plaats De Kleine Aarde, biedt hij investeerders een aantrekkelijk rendement op de investering van 5%. Ook kun je rekenen op toegang tot mooie evenementen en tal van leuke extra’s.

Investeren kan via opc.to/investeer-kleine-aarde